TÜM ÜNİTELERİN ÖZETLERİ VARDIR
1. ÜNİTE

*bir sanatı yapmak için geçerli bilgi ve hünere sahip olan kimseye sanatkar usta veya artist denir.
*Sanatın sözlük anlamı: el alışkanlığı ile yapılan

-ustalık.

-hünerle yapmak

-eser yaratmak

*plastik sanatlar: resim heykel ve mimarlıktır..

*zanaat, sınaat, sanaat kelimesinden bozulmuş insanların maddi ihtiyaçlarını karşılamak için el emeği ve becerisi ile yapılan ve sanat özelliği olmayan iş anlamında kullanılmıştır..

*sanat kelimesinin ilk dönemlerdeki tanımının içine giren sanat dalları mimarlık heykel ve resimdir.. 

*Hz.Muhammedin bütün faaliyetlerinin merkezi olan ve daha sonra genişletilen ve velid zamnında (712) avlu etrafında sütunlar ve düz çatı ile örtülü hale getirilen mescidi nebi ilk camilere örnek olmuştur.

*Emevi devri mimarisi ilk camileri..

-basra camii

-kufe camii

-amr camii

-sidi ukbe camii

*mescidi aksa:

-702 yılında halife Abdülmeliğe aittir Kudüstedir..

-780 yılında değişiklik geçirmiş ve haçlılar saray haline getirmiştir..

-Selahattin Eyyübi tarafından tekrar alınıp camiye çevrilmiştir..

*Şamdaki Emevi camii:

-halife I.velid zamanında 705-715 yılları arasında tamamlanmıştır..

-eskiden bulunan bir roma tapınağı ile bir bizans bazilikasının yerine inşa edilmiştir.

*işlem sanatının ilk anıtsal yapısı Abdülmelik tarafından 691 yılında Kudüs hareminde yaptırılmış olan Kubbetüs Sahradır..

*Emevi devri farklı mimari yapı ürdündeki kusayru amre dir..

*Abbasi devrinde en önemli mimari gelişme yeni samerra şehrinin kurulması olmuştur..

*yeni samerrada dünyanın en büyük camilerinden biri mütevvekiliye camii yaptırılmıştır. yaptıran halife mütevvekkildir..

*islam sanatı içinde bilinen ilk türbe kubbetüs suleybiyyedir..

*Abbasi devrinin en büyük saraylarından biri olan cevsaku l hakani samerrada halife mutasım tarafından türk beyi artık ebu l feth b.hakan için yaptırılmış fakat çok beğendiği için kendi kullanmıştır..

*damganda tarıhane camii ile isfahanın doğusundaki nayin cami iran sahasında Abbasi sanatını temsil eden 2 önemli eserdir..

*batı islam sanatının en önemli ürünlerinden biri endülüsteki I.Abdurrahmanın başlattığı kurtuba camiidir..

*ispanyada beni ahmer devletinin merkezi gırnatadır.. gırnata emirlerinden kalan en önemli yapı 14 y.y kalma elhamra sarayıdır..

*Mısırda ilk bağımsız müslüman türk devlerinin kurucusu tolunoğlu ahmed, kahireden 100 yıl kadar önce el katayi adını verdiği şehri kurmuştur..

*Mısırda 969 dan itibaren fatımilerin egemenliğine girmiştir.. mehdiye ve kahrevandan sonra kerpiç surlarla çevirdikleri kahireyi kurarak merkez yapmışlardır..

*Mısırda kitabesinde zaviye adı geçen el cüyuşi camii önemli bir yapıdır..

*Mısırdaki ilk türbeler seb abenat(yedi kızlar) adı ile tanınan türbelerdir..

*Suriyede medreseler selçuklu ve zengi geleneğine bağlıdır..

*karahanlılar devri mimarisinde kerpiç ve tuğlanın birlikte kullanıldığı buhara yakınındaki hazar camiidir..

*buharadaki yapıların çoğu arslan han tarafından yaptırılmıştır..

*geometrik kufi kitabelerin bulunduğu camii namazgah camiidir..

*erken tarihli islam türbelerinden ilki samerada kubbetü-s suleybiye ve buharada samanoğlu türbesidir..

*gazneliler en parlak dönemini sultan mahmud zamanında yaşamıştır..

*en önemli gazneli camii leşker-i bazar ulucamiidir..

*büyük selçukluların anıtsal cami mimarisindeki ilk örneği melikşah devrinde yaptırılmış isfahan mescid-i cumaadır..

*selçuklu mimarisinin iranda en önemli camilerinden biri zevvare cuma camiiisidir..

*büyük selçuklu mimarsinin şaheseri olan yapı merv deki sultan sencer türbesidir..

*büyük selçuklu kervansaraylarının en tanınmış olanı ribat-ı şeriftir..

*timurlu mimarisinin bütün ihtişamını yansıtan yapılar topluluğu şahı zinde ve semerkatta kusem b. abbasın türbesi etrafında oluşan yapılardır.. içindeki önemli yapı musa paşanın türbesidir..

*timurun gur-i mir adıyla bilinen türbeside önemli türbeler arasındadır..

*timurlar döneminde yaptırılan camiler uluğ bey in semerkant buhara medreseleridir.

*safevi devri mimarsinin en önemli örnekleri şah I.Abbas döneminden kalmadır..

*safevi devri mimarisinde mescidi şah islam mimarisinin en güzel eserlerinden kabul edilmektedir..

*safevi devri mimarisinde maderi şah medresesi ile erbilde şeyh şafi külliyesi önemli eseleri arasındadır..

*safevi devri mimarisinde 1600 tarihli Allahverdi han köprüsü ile puli hacu köprüsü bu devrin önemli su mimarisi eselerindendir..

*hint islam mimarisinde Delhi nin kut minarı şaheserlerden biri sayılır..

*hindistanda türk mimarisinde agrada tac mahal şah cihan tarafından yaptırılmış önemli bir eserdir..

*Mısırda türk memlükleri mimarisinde ilk orjinak eser baybars camiidir ve kahirededir..

*sultan baybars köprü, su makemi Abbasi halifelerinin tübelerini ve iskenderiyedeki kasrü l übeyr gibi önemli eserler yaptırmıştır..

*sultan baybars dönemminde zahiriyye medresesi yıkılmıştır..

*artuklu mimarisinde silvan ulucamii önemli bir yere sahiptir..

*mardin hatuniye medresesi en erken açık avlulu anadolu medresesi olarak önemli yere sahiptir..

*kubbetüs sahrenin islam mimarisi içindeki yeri ve önemi 681 yılında kudüste 2.bir hac yeri olarak yapılması..

*kuzey afrika ve ispanya ile mısırda islam mimarisinin ilk döneminde inşa edilmiş olup sivil mimaride o coğrafyayı etkileyen en önemli yapı kurtuba camiidir..

*karahanlı mimarisinde önceki araştırmaları birleştiren ve ileriki gelişmelere örnek olan cami ZEVVARE CUMA CAMİİ sidir..

*kaya daki tek tek kubbeli selçuklu mescidlerinin hazırlık mekanlarının son cemat yeri öncüleri olmaları özellikleri önemlidir.. 

*Osmanlılar mimari çalışmalarında bizanstan selçuklu ve beylik mimarisinden etkilenmiş faydalanmıştır..

*mimar sinanın hayatını ve yaptığı eseleri ?sai çelebi? tezkiretü?l beyan eserinden belirtmiştir..

*sultan ahmet camii mimarı sedefkar mehmet ağanın hayatını cafer ağa kaleme almıştır.eserin adıda risale-i mimarriyye?dir..

*hassa mimarları: devletin ve padişahtan başlayarak sultan ve vezirlerindiğer devlet adamlarının vakıfların inşaat işlerini yürütmekle sorumlu idiler..

*hassa mimarları ocağı XIX.yüzyıl ortalarına kadar devam etmiş ve II.Mahmutun devrinde şehreminlik

Ve mimarbaşılık hizmetleri birleştirilerek EBNİYE-İ HASSA MÜDÜRLÜĞÜ kurulmuştur.. daha sonrada bu kuruluş ticaret ve nafia nezaretine bağlanmştır..

*Osmanlı şehirlerinde ve kasabalarında cami merkez olmak üzere birbirine bağlı yapılar topluluğuna külliye(manzume) denir.. ana yollar üzerlerindekine ise menzil denir..

*içerikte sınırlı yapılar bulunan külliyelere örnek bursada yıldırım yeşil ve muradiye külliyeleridir..

*İstanbulda ilk yapılan külliye fatih külliyesidir mimarı Atik sinandır..

*Fatih külliyesinden 16 yıl sonra II.beyazid amasya edirne ve istanbulda 3 külliye inşa etmiştir.

Edirnedeki Beyazid külliyesindeki tımarhane önemlidir.. sultan II.beyazıdın türbesi istanbuldaki külliyesindedir..

*Osmanlı camiisinin asıl klasik çizgi kararlara ve kıvama varması edirne 3 şerefli camii ile ortaya çıkmıştır..

*asitane tekke zaviye ve dergahların en büyük merkezlerdir? büyük asitane örneği konya mevlevihanesidir..

*ilk osmanlı hastanesi bursa yıldırım darüşşifası istanbuldaki ilk hastane fatih külliyesinde idi? II.beyazidin edirnedeki darüşşifası daha çok akıl hastaları için kullanılmıştır..

*imaret:aş pişirilip dağıtılan yerlerdir.. tabhane ise misafir hanedir..

*hassa mimarları ocağında mimarbaşından sonra gelen en büyük rütbe SU NAZIRLIĞIDIR..

*istanbulda külliyenin en gelişmiş örneği kanuni sultan süleymanın süleymaniye külliyesidir..

*Osmanlı mimarisinde mimari dönemli 4 e ayrılır..

-bursa ve edirne dönemi 

-klasik dönem (*sinan öncesi klasik dönem, * m.sinan dönemi, * sinan sonrası klasik dönem)

-yabancı etkiler dönemi (*barok dönemi, ampir-art novvea)

-milli mimari dönemi- neo klasik

*Osmanlı mimarisinin cami tipolojisinde klasik çağa damgasını vuran tip BURSA VE EDİRNE DÖNEMİNDE ortaya çıkmıştır..

*Osmanlı mimarisinde ulucamii tipi daha çok BURSA VE EDİRNE DÖNEMİNDE görülür..

*Büyük programlı külliyelerin yapıldığı merkezi kubbe ve mekan ilişkisinin çözüme ulaşıldığı dönem SİNAN ÖNCESİ KLASİK DÖNEMDİR..

*Osmanlı devletinin her dönemde kanuni sultan süleyman ile zirvede olduğu dönem SİNAN DÖNEMİ İDİ

*Osmanlı mimarisinde büyük külliyeler sinan öncesi klasik dönemde görülmektedir..

*Osmanlı mimarisinde en büyük eserler mimar sinan döneminde görülür..

*BAROK DÖNEMİ akımı artık klasik osmanlı mimarisinin prensibinin bırakılarak yeni bir biçime dönüşüldüğünün en güçlü ifadelerinden biridir..

*türk ampir dönemi daha sade görünüşlü cephelerin ortaya çıkardığı dönemdir..

*Osmanlı mimarisinin özelliği SADELİĞİDİR.. 

*hattatlara verilen en eski isimler katip, muharrir, verraktır.

*islamın doğuşunda meşk ve cezm adıyla 2 ayrı forumda yazı bilinmekteydi.

*Hz.peygamber mescidi nebevinin suffe denilen bölümünde ashabına bizzat ders vermiş okuma ve yazma yaygınlaştırılmış ve kurumsallaştırılmıştır..

*geometrik yazı farklı dönemlerde en fazla işlendiği bölgeye nispetle mekki medeni ve son olarak kufi adını almıştır..

*geometrik yazı taş üzerinde meşk hattı ise devlet kurumlarında günlük işlerde ve mektuplarda kullanılmıştır..

*peygamberin vefatından önce yazıya geçirilmiş ezberlenmiş olan ayet ve surelerin 2 kapak arasında toplanıp güvence altına alınması Hz.ebubekir zamanında olmuştur..

*Hz.osman devrinde zeyd b. sabitin başkanlığında mekki medeni hatla siyaha yakın koyu renkkle mushaflar parşömen (deri )üzerine yazılmıştır..

*Hz.osman kuran sayfalarını çoğaltarak kitap haline getirmiştir.

*hüsn-i hatla yazan Emeviler devrindeki ilk celi yazı hattatı halid b. ebü l heyyacdır..

*Emevi sarayında ücretle çalışan ve mushaf yazan malik b. dinarda adı geçen önemli hattatlardandır..

*Emevi devrinde yetişen ilk büyük yazı ıslahatçısı Kutbe el- muharrir dir..

*arap hattının aslı fenike yazısına dayanan onun daha gelişmiş şekli olan nabati yazıya bağlanır..

*mevzun ve asli harfler Emevilerin son abbasilerin ilk zamanlarında I.ve II.yüzyılda ortaya çıkmıştır..

*arap alfabesindeki imla problemiyle ilgili ilk ciddi çalışmayı yapan ebü l esved ed düelidir..

*dönem olarak ise abdülmelik b. mervan zamanıydı..

*arap alfabesi ve imlasında en önemli ıslahatı yaparak bugünkü harekeleme usulünü ortaya koyan halil b. ahmeddir..

*Abbasiler zamanında dahhak adlı bir hattat kutbenin yapılarını daha da güzelleştirmiştir..

*11 yazının kurallarını koyan mem un un güçlü saray hattatı ahvel el muharrirdir..

*Abbasi döneminin 2 büyük hat üstadı abbasi veziri ibn mukle ve kardeşi ebü abdullah el hasandır..

*ibn mukle aklamı sitte belirlenmesinde ilk önemli reformları yapmıştır..

*ibnül bevvab aklamı sittede tespit ettiği estetik kaideleri daha ince geometrik nispetlere bağlamış 2.büyük hattatır..

*ibnül bevvabtan sonra aklamı sitteyi farklı biçimde ortaya koyan sanatkar yakut el müsta sımdır..

*aklamı sitte diye bilinen islami yazıları gelişme sırasına ve gruplarına göre tevki-rika, muhakkık, reyhani, sülüs, nesih yazılarıdır..

*küfi islam doğuşundan itibaren mushaf yazımında kullanılan kitabe ve tezyinatında kullanılan celi şekline verilen isimdir..

*kufi uslupları:

-cahiliye dönemi kufisi (cezm)

-asrı saadet kufisi(mekki, medeni)

-celi küfi

-tezyini ve çiçekli kufi

-örgülü kufi

-ma kır, bannai, satanci

*tevki-rika:hat sanatında sultanlara ait büyün belgelerin yazıldığı yazı çeşididir.

*celi yazı her yazının tabii büyüklüğünden daha iri yazılara verilen addır..

*sultan mehmed zamanında aylıklı sanatkarların çalıştığı ehl-i hiref adı verilen bir teşkilatın varlığı bilinmektedir..

*Osmanlı hat ekölünün temeli büyük ölçüde amasyada atılmıştır..

*hilye-i şerif düzenleyen ilk hattat hafız osmandır..

*ta lik istanbulun fethinden sonra osmanlı meşihat dairesi ve ilmiyye sınıfının resmi yazısı olmuştur..

*divani yazı tevki ve ta lik hususiyetleri taşır..

*Osmanlı padişahlarına ait en eski tuğra örneği sultan orhan tuğrasıdır..

*Osmanlı 2 rik a uslubu geliştirilmiştir..

-babıali memuralrından mümtaz efendinin eski rikası (babıali rikası)

-izzet efendi uslubu..

*Osmanlı ta lik ekolünün kurucusu yesarizade izzet efendidir.. en güçlü üstatları sami efendi ve talebeleridir..

*Hz.osman devrinde çoğalan mushaflar MEDENİ hatla yazılmıştır..

*mevzun ve asli hatlar müsenna yazı tarzından geliştiği kabul edilmiştir..

*hat sanatında birbirini takip eden ve aklamı sittenin doğmasında ve gelişmesinde rol oynayan üç üstad

-ibn mukle, ibnül bevuda, yakut el müta sım..

*Osmanlılarda mimari ve levhalardan celi şekli en çok kullanılan yazı türü sülüstür..

*Osmanlı türk ta lik ekolünün kurucusu YESARİZADE MUSTAFA İZZET tir.. 

8. ÜNİTE TÜRK ÇİNİ SANATI*Kelime anlamı Çine ait demek olan çini, günümüzde pişmiştopraktan yapılan sırlı duvar kaplamalarına verilen bir addır. Eski kaynaklardabuna ?? sırça?? veya ??kaşi?? denmiştir.
*Bir veya birden fazla ****lin ****l olmayan elementlerle birleştirilerek pişirilmesisonucu oluşan inorganik bileşiğe seramik denir.
*Tümü killi topraktan yapılan veya yüksek oranda kil ihtiva eden hammaddelerden üretilmiş, yüzeyi parlakça ve en sert seramik grubuna ?? porselen??adı verilir. Eski kaynaklarda fağfur denir.
*Pişmiş topraktan çanak çömlek yapma sanatının Asurlular zamanına kadaruzadığı bilinir.
*Uygurlular, karahanlılar, gazneliler pişmiş toprağı ve çini sanatınıkitabelerde ve binalarda yapı malzemesi olarak kullanmışlardır
*seramik sanatı islam öncesi türk topluluklarından Göktürkler ve Kırgızlardagörülür
*Bizanslılar mimari süslemede çiniyi tercih etmeyip mozaiği tercih etmişlerdir
*Pişmiş topraktan yapılan duvar kaplamalarına kaşi denilir.
*Mimari yüzeyde günümüze kadar ulaşan çini kullanımı ilk olarak Kayrevandaki Sidi Ukbe Camii?nin mihrabında görülmektedir.

*karahanlılar döneminde XI. yüzyılda tek renkli çiniler kullanılmıştır günümüzeancak özkentte bulunan ve XII. Yüzyılın örnekleri sınırlı sayıda ulaşmıştır
*büyük selçuklular döneminde gelişen çini geleneği ilhanlılar zamanındadaha da hız kazanmıştır firuzenin yanı sıra siyah, beyaz ve kobalt mavisi dekullanılmıştır
*Edirne Şah Melek Camiinden sonra İstanbul da Fatih Sultan Mehmet in ÇiniliKöşkü ve Mahmud Paşa Türbesi çini mozaik sanatının Osmanlıda sondefa görüldüğü yapılardır.
*Türk Çini sanatının da bu tekniğin en son görüldüğü yer Hürrem SultanTürbesidir.
*anadoluda en eski çini eserleri
-siirt ulucamii ve minaresi
-divriği kale camiinin taç kapısı
-konya II. Kılıçarslan türbesi
*nizameddin yağıbasanın tokatta 1164?ten önce yaptırdığı çukur medrese selçukludevrinin çini kullanılan en eski yapısıdır
İZNİK ÇİNİSİ VE AŞAMALARI
*Osmanlı döneminin en önemli çini üretim merkezi İzniktir.
*Türk çini sanatının zirvesine ilk defa İstanbul Süleymaniye Camiinde görülenhafif kabarık mercan kırmızısı renginin kullanıldığı, İznikkaşileriyle ulaşılmıştır.
*sultan ahmed camii türk çini sanatının en parlak döneminin sonlarınaait en çok örneğin bi arada bulunduğu son büyük yapıdır
*Osmanlılar tarafından İznikte meydana getirilen ilk seramikler kırmızıhamurlu ve tek renkli sırla yapılmış olup bunlara birinci dönem İznikçinileri denmektedir.
* Yakın zamana kadar Milette te üretildiği düşünülerek Milet işi denenbazı kırmızı hamurlu çinilerinde yapılan kazı ve araştırmalar sonucunda XIV.yüzyılın 2. Yarısından XV. yüzyılın başlarına kadar tarihlenen ikinci dönemİznik çinileri olduğu anlaşılmıştır.
*İznik seramiklerinin üçüncü devresinde Selçuklu seramiğinden bazıetkiler taşıyan tek veya iki renkli motiflerle işlenmiş basitçe bir teknikkullanılarak ileri düzeydeki İznik çini sanatının parlak devresihazırlanmıştır.
*Dördüncü dönem İznik çini ve seramikleri Milet işi adlandırılmasındaolduğu gibi, yine Şamda üretildiği için Şam işi adı verilen mavibeyaz çini grubunu oluşturur.
*İznik atölyelerinin büyük bir teknik zaferi olan hafif kabarıkça parlak mercankırmızısının kullanıldığı çiniler beşinci ve en son aşamayıgösterir ki bu renk klasik devir Osmanlı çini sanatının öne çıkan ayrıcavasfı olmuştur.
*Osmanlı çinicilik sanatı tarihteki en yüksek seviyesine XVI.yüzyılın ikinci yarısında erişmiştir. Türk çini sanatının klasik devriolarak kabul ettiğimiz bu dönem, Silivrikapı daki İbrahim Paşa Camiinin çinileriylebaşlar.
*Klasik üsluptaki İznik çinisi son sözünü 1600 tarihli Sultan III.Murat türbesiyle söylemiştir.
*Osmanlının son devir çinilerine en güzel örnek Hafız Emin Ustanınelinden çıkan Eyüp teki Sultan Reşat Türbesi çinileridir.
Klasik tarzda sır altı çini yapımının safhaları:
-birinci aşama hamurun hazırlanıp şekillenmesi
-ikinci aşamada levha veya şekil verilmiş parçalar 1200-1300 derecedefırınlanarak ilk pişirme geçekleşir
-üçüncü aşamada pişirilmiş parçalar üzerine nakışlar fırça ile işlenirsonra sıralama işlemi yapılır
-son aşamada tekrar fırınlanır işlem tamamlanır
*XVII yüzyılda yaygınlaşan Kabe tasvirli çini levhalar usta kitabesibulundurmaları açısından önem arz etmektedirler.
*XVIII. yüzyıldan günümüze ülkemizin çini ihtiyacını Kütahya merkezli çiniatölyeleri karşılamaktadır.
*Kütahyanın başarısını gösteren yapı çinili camiidir

Çini ve seramik yapımında kullanılan malzemeler: Hamur ? Boya ? Sır
Sır: seramik hamurunun üzerine sürülen pişince eriyerek hamurun üzerinikaplayan ve ona cam ve camsı görünüm kazandıran, koruyucu ince şeffaf tabakayasır denir.
ÇİNİ TEKNİKLER:
1-Renkli sır tuğla: İnşa malzemesi olarak kullanılan tuğlaların bir yüzüşeffaf renksiz veya renkli sıra batırılarak pişirilmek suretiyle binacephelerinde ışıltılı bir satı elde edilmiştir.
*Hindistan çevresinde XIII. Yüzyıldan itibaren renkli sır tuğla kullanılmıştır
*Delhi Sultanlığı ve Babürler döneminde renkli sırlı tuğlaüretiminin en önemli merkezi Mültan şehridir.

2-Düz çini (kaşi) ve çini mozaik (kaşigeri): bu teknik XIII. yüzyıldaAnadolu Selçuklu çini sanatına kişiliğini kazandırmıştır.
*Anadolu Selçukluları nın büyük sultanı Alaeddin Keykubad tarafındanyaptırılan Kubadabad sarayı, zengin figürlü çinilere bezenmiştir.
*kubadabad sarayı türk oturuşu adı verilen figürlerin olduğu yapı

3-Perdahlı çini(luster): Batı kaynaklarından Luster tekniğiolarak bilinen perdahlı çini ilk olarak Samerrada ortaya çıkmıştır.
*Daha çok sivil yapılarda veya kap kacak yapımında kullanılmıştır.
*Perdahlı çinilerin en erken tarihli örneklerine Abbasiler devrindeIX. yüzyılda Samerra da rastlanmıştır. bu çiniler sarımtırak beyazrenkli, iri gözenekli hamurdan yapılmıştır
*çini üzerinde madeni pırıltılar elde etmek için yararlanılan bir sır üstüuygulamasıdır
*samerrada levha halinde çini üretimi yapılmıştır
*bu teknik Suriye ırak iran ve Anadolu coğrafyasında yaygınlık kazanmıştır
*Mısır coğrafyasında Fatımi hakimiyetinin sona ermesiyle irana yönelensanatkarlar rey, cürcan, kaşan ve sava da perdahlı çini üretimine canlılıkkazandırmışlar

4-Mertabani(seladon): Batılı kaynakların Selehaddin i Eyüzlibi yenisbetle ?? seladon ?? adını verdikleri bu teknik duvar kaplama çinilerindedeğil evani yapımında kullanılır.
* Bu değerli çanak çömlek türünün zehirli yiyeceklere karşı duyarlı olduğusöylenir
*evani daha çok yeşilimtırak rengiyle tanınır

5-Sır üstü tekniği: desenler önceden sürülmüş sırlı tabakayla kaynaşarakzemine yerleşir.

6-Sır altı tekniği: En yaygın çini tekniğidir. sır altı tekniğindenakışlar pişmiş toprak üstüne çekilen ince astar tabakası işlenir
*renkli nakışların üstüne de sır sürüldükten sonra çini bir kez daha fırınlanır
*böylece renkli nakışlar sır altına yerleştirilmiş olur
*sır altı tekniğini XIII. Yüzyılda Anadolu Selçukları kullanmıştır
*esas gelişmesini XVI. Yüzyılın ikinci yarısında Osmanlılarda kullanılmıştır
7-Minai (helf reng ): sır altı ve sır üstü tekniklerinin bir aradakullanılmasıyla çok renkli bir satıh elde etmeye yarayan tekniğe minai denir.
*En çok Basra rakka ve kaşanda kullanılmıştır.
*bu tekniğe sır altı ve sır üstüne yedi rengin bir arada tatbikedilebilmesinden ötürü helf-reng adı da verilmiştir
*genellikle mavi mor firuze ve yeşil renkler sır altına
-kiremit kırmızısı beyaz kahverengi ve siyah renkler sır üstüne tatbikedilmiştir
* bu tekniğe Anadoluda sadece Konya alaaddin köşkünde rastlanır
8-Renkli sır(cuerda seca)(lakabi): ilk defa renkli sır tekniği Timurlulardöneminde ortaya çıkmıştır.
*Yayınlarda cuerda seca adıyla anılan eski kaynaklarda lakabidenen renkli sır tekniği ilk defa Timurlular devrindeçıkmıştır.
*tekniğin ana özelliği, süslemenin zemine doğrudan çinkolu, şeffaf olmayanrenkli sır tatbik edilmesidir
*Renkli sır tekniğinde üretilmiş çinilere Anadolu da ilk olarak Bursa Yeşilcami de ve Çelebi Mehmet Türbesinde rastlamaktayız.
*Renkli sır tekniğinde çini üzerine nakışlar, içine sır maddesi katılanboyalarla işlenir.
*bitkisel kompozisyonlar çini sanatında yeni dönemin başladığına işaretetmektedir
*Bu yeniliklerde Ali b İlyas Ali, Mehmet el mecnun ve Tebrizli ustalarınpayı büyüktür.
*Timurlular döneminde seramik evani yapımında duraksama görülürken kaşiüretiminde hız verildiği gözlenmektedir
*Semerkant bibi hanım camii, gur-ı emir türbesi, Tebriz gökmescidde(mescid-ikebud)
*eserlerde görüldüğü gibi cephe kubbe ve minareler firuze, lacivert ve yeşilrenkli mozaik çini ve renkli sırlı tuğlalarla kaplanmıştır
*bezeme unsuru olarak yazı, geometrik şekiller ve islımı(rumi) nakışlarkullanılmıştır
*iranda Timurlulardan beri süregelen çinilerle kaplama geleneği safevidöneminde de sürmüş
*iranda kaçarlar döneminde de renkli sır tekniği kullanılmıştır
9-Mavi Beyaz: bu çiniler Uzakdoğu çağrışımı yapar.
*Mavi- Beyazlı sır altı tekniğinin güzel örneklerine İstanbul FatihCamiinde ve Manisa Valide Sultan Camiinde de rastlanmaktadır.
*Xvıı. yüzyılın sonlarında mavi beyaz çinilerde bir gerilemegörülmektedir.

9-Çok renkli ( elvan ) sır altı tekniği: Sadece sarı renk kullanılmazve İznikte üretilmiştir.
*XVII. yüzyılın 2. Yarısında çok renkli (elvan) sıratlı tekniği gelişmiştir.
*çok renkli (elvan) sır altı tekniğini diğer çinilerden ayıran özellik mercankırmızısının kullanılmasıdır
*bu teknikte çini levhalara önce astar çekilir sonra işleneceknakışların tahrirleri çekilir içleri istenen renklerle boyanarak doldurulurdaha sonra çini levhaya sır akıtılır kuruduktan sonra fırına verilir
*bu teknik sultan III. Murad türbesiyle en üst seviyeye ulaşmış
*sultan ahmed camii çinileriyle sona giderek canlılığını yitirmiştir
*kabartma tek renk sır altı çinilerin ilk örneği sultan III. Mesudsarayıdır


Klasik tarzda sır altı çinide şekil verilmiş parçalar 1200-1300 derece ısıdafırınlanarak pişirilir.
Selçuklu döneminde Konya çini süslemeciliğin merkezi durumundadır.
Osmanlının son devir mimarlarının başlattığı milli mimari hareketi yapılarınındış cephelerinde bilhassa pencere alınlıklarında ve kemer koltuklarında çinikullanımı son defa revaç bulmuştur.
*Anadolu Selçukluları döneminde çini mozaik bezemeler eyvan kemer kubbe tonozve geçiş unsurlarında sıklıkla kullanılmıştır
-buna örnek sivastaki gökmedrese ve battalgazideki Malatya ulu camii
*Anadolu Selçuklularında çini mozaik genellikle kubbe içinde kasnakta mihraptapencere üstlerinde kullanılmıştır
Çini mozaik tekniğinin en iyi örnekleri:
-Konya Alaeddin cami
- Sivas gökmedrese mescidi
-ankara ahi şerafeddin (arslanhane) camiinde farklı üslup denenmiştir
*Konya Karatay medresesi çini mozaik sanatında Selçuklularınulaştığı en yüksek seviyeyi gösterir
-konyada sahib ata külliyesi selçuklu çini sanatının seçkinörneklerindenir

*İzzeddin Keykavus un türbesinin çinileri Marendli Ahmet e aittir.

*Malatya ulucaminin çinilerini Yakub b Ebubekir el malatiyapmıştır.

*Sırçalı medresenin ustası Mehmed b mehmed b Osman el benna et tusi dir.

*İstanbul yavuz sultan selim cami çinileri: Tebrizli Habib usta

*Rüstem paşa camii çini sanatına kaynak olabilecek tüm desenlerinişlendiği eserdir

*beylikler döneminin en iyi eseri beyşehirdeki eşrefoğlu camii

*çok büyük ölçülü yekpare çini levhalar Topkapı sarayında 1640 tarihlisünnet odasında


*İstanbul tekfur sarayındaki çini atölyesi III. Ahmet ve damat İbrahim paşanıngayretleriyle kurulmuştur

*her devirde en çok beğenilen renk firuze(türkuaz)dir

*çini sanatının başlangıcı sırlı tuğlanın ortaya çıkmasıyla olmuştur

*Osmanlı döneminde çiniciliğin merkezi iznikte Orhan gazi zamanındankalma çinilerden birinin üzerinde Musullu Abdullah ismi okunmaktadır

*anadoluda çini mozaik süslemesinin görüldüğü ilk önemli yapılardan birisivastaki Keykavus I. Darüşşifasında bulunan izzeddin keykavusa ait türbedir
Kaynak medine web forum sitesidir.